Yerba mate is een thee-achtige drank die vooral in Argentinië, Uruguay, Paraguay en het zuiden van Brazilië wordt gedronken. 'Yerba' staat voor de thee/kruidenblaadjes, 'mate' is de drinkkop (kalebas) waaruit men de yerba, overgoten met heet water, drinkt door middel van een 'bombilla' (filterrietje).
Het wordt gebrouwen uit de gedroogde bladeren en takjes van de groen blijvende boom 'Ilex paraguarensis'. De plant wordt geteeld en verwerkt vooral in Zuid-Amerika, meer in het bijzonder in Noord-Argentinië (Corrientes, Misiones), Paraguay, Uruguay en Zuid-Brazilië (Rio Grande do Sul, Santa Catarina Paraná en Mato Grosso do Sul).
Groeiproces
Yerba groeit wild of is geplant in de sub-tropische jungle of in commerciële plantages. Van de commerciële plantages zijn sommige met de hand geplant en geoogst, terwijl anderen zijn geplant door machines en worden geoogst door machines.
Gemiddeld wordt jaarlijks 300.000 ton mate geproduceerd. De yerba mate plant is een heester of kleine boom die groeit tot 15 meter hoog. De bladeren zijn wintergroen, 7-11 cm lang en 3-5,5 cm breed, met een gekartelde rand. De bloemen zijn klein, groen-wit, met vier bloemblaadjes. De vrucht is een rode steenvrucht 4.6 mm diameter.
Oogst
In de plantages is toegestaan om de yerba mate te laten groeien tot een hoogte van ongeveer 15 meter (korter als men met machines oogst). In het wild zal de 'Ilex paraguarensis' groeien tot ongeveer 30 meter. Oudere bomen worden om de 4 jaar geoogst om de natuurlijke vitaliteit en een uitstekende smaak van de yerba bossen te behouden. In de meeste plantages worden de werknemers betaald per kilo voor het uitsnijden van het gewas. De groene stengels, die groeien in één seizoen, worden afgesneden, samen met de bladeren - tenzij een sterkere mix gewenst is (een "despalada": letterlijk "zonder stokjes"). De traditionele methoden worden nog steeds beoefend in tal van grote bedrijven. De werknemers snijden de takken uit met messen en vervoeren ze in gevouwen witte lakens naar de 'drying factories' waar ze direct verwerkt moeten worden om de antioxidanten en andere geneeskrachtige eigenschappen te behouden.
Het drinken van yerba mate
Yerba mate heeft zijn naam te danken aan de traditionele kop (mate) waaruit de yerba (thee) wordt gedronken. Deze drinkkop was vroeger een versierde, gedroogde kalebas, maar ze worden tegenwoordig van alle mogelijke materialen gemaakt. In Zuid-Amerika wordt het nog steeds uit de speciale mate kop gedronken, waarbij men de thee opzuigt door een metalen of houten rietje (bombilla).
yerba mate bombilla
Het drinken van yerba mate is in Zuid-Amerika net zo'n gewoonte als het gebruik van koffie en thee in de rest van de wereld. In tegenstelling tot de koffie of thee, echter, is mate voedzaam, vol vitaminen, mineralen en anti-oxidanten. Het bevat o.a. mateïne, de mildere variant van cafeïne. Bij koud weer wordt de drank warm geserveerd, met warm weer wordt het water vaak vervangen door limonade en dus koud gedronken (tereré). Kinderen drinken de yerba vaak met limonade.
Cultuur
Het drinken van yerba mate wordt beschouwd als een teken van vriendschap en is een uiterst sociaal en vriendschappelijk gebeuren. De mate wordt gedronken met familie of goede vrienden. Wanneer iemand je aanbiedt hun yerba mate te delen, moet dit worden opgevat als het grootst mogelijke compliment en ontvangen worden met grote waardering.
Het delen van mate wordt bijna als ritualistisch ervaren en heeft zijn eigen set van regels. Bij een traditionele mate is er één persoon die de yerba mate schenkt en serveert. Op een feestje met vrienden is deze persoon vaak de gastheer/vrouw (matero). Tijdens wandelingen of thuis kan deze verantwoordelijkheid overgaan op een volgend persoon. Doorgaans zal de 'matero' het eerste drankje zelf nemen omdat deze vaak nogal bitter is. Eenmaal gedaan, zal de gastheer/vrouw opnieuw de beker met warm water vullen en aan de volgende drinker serveren. Die zal ook de gehele inhoud van de mate drinken alvorens hij de beker teruggeeft aan de 'matero'. De beker zal opnieuw worden gevuld en overhandigd aan de volgende persoon. Zo gaat de mate vele malen de cirkel rond totdat de yerba mate geen smaak meer heeft. Omdat de yerba mate zo vaak als men wil opnieuw kan worden klaargemaakt kan het zijn dat iemand niet langer wenst te drinken. Men kan dan tegen de gastheer/vrouw 'gracias' zeggen en de mate teruggeven.
Sommigen mensen vinden dat het drinken uit eenzelfde 'bombilla' onhygiënisch is. Maar juist dit feit maakt het delen van de yerba mate een intense gebeurtenis. Je deelt met degenen met wie je je ziel zou willen delen.
Vele goede kwaliteiten
De inheemse Guarani bereiden de thee heden ten dage nog steeds voor gezondheidsbevorderende doeleinden. Ze gebruiken het om het immuunsysteem te versterken, het bloed te zuiveren en ontgiften, het zenuwstelsel te versterken, veroudering tegen te gaan, vermoeidheid te bestrijden, de geest een oppepper te geven, de eetlust onder controle te houden, hulp bij afvallen en tegen verzwakking, stress en slapeloosheid. (Klik hier voor lijst met voedingsstoffen.)
De naam yerba of 'hierba' is spaans voor gras of kruiden en 'mate' is afkomstig van de Indiaanse taal Quechan: waar 'matia' container betekent en refereert aan de kalebas waarin de yerba mate op traditionele wijze wordt geserveerd in Zuid-Amerika.
Soorten yerba mate
Er zijn vele merken en typen yerba, met en zonder stokjes ('con palo' of 'sin palo'). Een premium yerba is een 'sin palo'. Sommige soorten zijn minder sterk van smaak, ('mild') en er zijn mengsels op smaak gebracht (gearomatiseerd) met o.a. munt, sinaasappel en citroen.
Dus als je vraagt: wat is yerba mate?
Het is een vorm van vriendschap en een manier van leven die de geest en het lichaam zuivert en daarmee ons helpt gezond te blijven.
Bron:
Information of Gosmann, G., Schenkel, E.P. and Seligmann, O.; A New Saponin from Mate, Ilex Paraguarensis, J.Nat.Prod. 52(6), 1367 (1989)
Meer informatie over yerba mate?
Klik hier om de pdf over 'The drink of the gods” by Jorge Weil, MD © Los Angeles, CA – January 2006' te downloaden.
Je kunt jouw Yerba Mate in onze WEBWINKEL bestellen.
We proberen je zo goed mogelijk te informeren dus mocht je van mening zijn dat er onvolkomenheden in bovenstaande tekst staan, laat het ons weten. We horen het graag.